Praktijken zoals de meest recente witwasschandalen bij ING vinden regelmatig plaats. Waarom? Daar valt volgens Peter Diekman geen eenduidig antwoord op te geven. Diekman is hoogleraar aan de universiteiten van Curaçao en Suriname en programmadirecteur voor de executive master Financieel Forensisch Deskundige aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In zijn ogen is de focus op kennis en bijscholing onvoldoende. “Gedragstraining moet de financials aanhoudend in staat stellen de juiste keuzes te maken”, aldus Diekman.

Banken liggen, zeker sinds de laatste financiële crisis, onder gigantische vergrootglazen. Zowel onder die van de toezichthouders als van de samenleving zelf. Vooral die laatste deinst er niet voor terug om absurde salarisverhogingen en witwaspraktijken steenhard te veroordelen. Peter Diekman nuanceert de vele zware veroordelingen met een voorbeeld. “In mijn tijd bij ABN AMRO nam de bank de financiering van een bepaalde zeevracht op zich. Helaas voer het schip juist op dat moment in de territoriale wateren van Sudan, op dat moment onderdeel van “the axis of evil”. Daar konden we dus eigenlijk geen zaken mee doen. De bestemming van het schip was Europa. Als de persoon in kwestie naar de GPS-gegevens had gekeken, dan had diegene ook kunnen besluiten de deal vijf uur later te sluiten. Dan was het geen probleem geweest. Kun je die bankier het kwalijk nemen dat hij op dat moment níét naar de GPS-locatie keek?” Het antwoord op de door hemzelf gestelde vraag laat Diekman liever in het midden, maar wat hij wil zeggen: het is allemaal niet zo zwart-wit.

Inmiddels moet je als financieel dienstverlener tussentijds opleidingen volgen om up-to-date te blijven: de Permanente Educatie (PE)-punten. In de ogen van Diekman zou hier juist meer aandacht moeten komen voor gedragsverandering en -onderhoud. “Zoals die bankier uit het voorbeeld met het schip. Je kunt mensen in ieder geval wel bewust maken van de risico’s die er spelen. Awareness creëren door gedragstraining is in mijn ogen essentieel.” Niet door eenmalig een cursus te verzorgen. Dit moet continu plaatsvinden, zoals financieel experts ook doorlopend PE-punten moeten verzamelen.

Eigen discipline
Compliance is vandaag de dag veel meer dan alleen wetten en regels. Diekman: “Steeds meer financiële ondernemingen zijn zich bewust van het feit dat ze van de markt een licence to operate  hebben en dus mógen opereren. De wet is hierbij de minimumnorm. Anno 2018 gelden ook Maatschappelijke Verantwoord Ondernemen (MVO)-normen en aandacht voor bijvoorbeeld equal rights. Dit heeft ervoor gezorgd dat compliance meer is geworden dan het naleven van de heersende wet- en regelgeving.” Vroeger heette de afdelingen ‘Legal en Compliance’: nu beweegt compliance van het juridische meer richting het maatschappelijke en financieel ethische domein.

Een interessant vraagstuk is de verhouding tussen de recente privacywetgeving, in Nederland vertaalt in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), en compliance. Know your customer is een voornaam principe in de financiële sector. Dieleman: “De bankwetgeving schrijft voor dat we klantgegevens op moeten slaan. De AVG staat ondernemingen toe om data op te slaan die noodzakelijk is om de werkzaamheden uit te kunnen voeren.” Maar goed, wat de afdeling Compliance aan gegevens noodzakelijk acht is voor ander bedrijfsonderdelen weer teveel van het goede, dus wrijving ligt op de loer.

Data is ongelofelijk belangrijk binnen de huidige compliance-praktijk. “Alles wat we doen wordt digitaal vastgelegd. Daar kun je geweldig gebruik van maken. Door procedures vast te leggen en te analyseren kom je er al vrij snel achter dat gegevens afwijken. Niet dat er dan altijd sprake is van fraude, maar problemen worden in ieder geval wel gesignaleerd. Data en process mining zijn dus belangrijke middelen om vast te stellen of de organisatie compliant is.”