Hoe te voorkomen dat de wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme opnieuw wordt overtreden? Zelf gingen we recentelijk al aan de slag met het aanleveren van mogelijke oplossingen die de kansen op witwasproblemen verder moeten verkleinen, maar het wiel helemaal opnieuw uitvinden? Onnodig. Uit verwachte en minder verwachte hoeken valt er namelijk al veel te leren voor de Nederlandse bancaire sector.

Het zelf-signalerend vermogen binnen de bankenwereld kent zo zijn grenzen. Witwaspraktijken bleven onderbelicht en het maar blijven inbouwen van interne lagen en controles werkt alleen maar averechts, zo werd eerder al op Financials van Morgen betoogd. Maar natuurlijk moet er wel wát gebeuren: banken bestaan vandaag de dag hoofdzakelijk vanwege hun license to operate, dus ze mógen hun rol uitdragen en daarvoor moeten ze beterschap tonen.

Natuurlijk steken de banken de hand in eigen boezem: in oktober van het vorige jaar stonden ING-topmannen nog in de Tweede Kamer. Om in de woorden van bestuurder Van Rijswijk te spreken: “Dit is niet wat ik wil. Niet als ING’er, maar ook niet als klant.” Het openen van een onafhankelijk keuringsloket, dat uiteindelijk niet bepaalt of iemand wel of geen klant van de bank wordt (dat blijft immers de verantwoordelijkheid van de financiële instelling zelf), is een mogelijke oplossing. Maar een blik buiten de eigen, finance, comfortzone werpen levert ook lessen op die banken ter harte kunnen nemen.

Puntensysteem China

In veel opzichten rent China de Europa Unie voorbij. Of het nu gaat om kunstmatige intelligentie, smartphones of Internet of Things. De technologische voorsprong die ze hebben (en vooruit, het communistische ideaal evengoed) creëert een samenleving die niet onwelwillend staat tegenover een controlerend mechanismen: het sociaal kredietsysteem. Een belonings- en bestraffingssysteem dat aan de hand van grote hoeveelheden data het gedrag van Chinezen beoordeelt en hen daarvoor punten toekent of juist in mindering brengt. De hond niet aanlijnen levert minpunten op, het tijdig afbetalen van aankopen heeft juist een positieve invloed op het ‘krediet’ van de Chinese consument.

We poneren niet voor een totalitair en ondoorzichtig systeem zoals in China, maar wél voor meer communicatie tussen (internet)bedrijven: op dit moment mogen banken in Nederland die een frauduleuze klant hebben andere financiële instellingen niet waarschuwen, maar alleen hun bevindingen doorgeven aan de Financials Intelligence Unit (FIU). Een inefficiënt, maar wel privacy compliant, systeem.

Woningcorporaties

Banken en woningcorporaties komen vergelijkbare problemen tegen: je klant (in het geval van de corporatie de ‘huurder’) doet iets wat niet mag, maar duikt vervolgens weer op bij een andere verhuurder. In het geval van deze woningcorporaties blijkt een ‘zwarte lijst’ een manier om te voorkomen dat huurders, die bijvoorbeeld betalingsachterstanden hadden of hennep teelden in hun huurwoning, weer rustig bij een andere woningcorporatie in de buurt aan kunnen kloppen. In de regio Utrecht is een dergelijk systeem inmiddels, conform de privacyrichtlijnen, vormgegeven.

Eind 2017 bleek dat woningcorporaties op dat moment nog veelvuldig gebruikmaakten van gegevens die helemaal niet voor hen bedoeld waren, veelal verzameld door incassobedrijven. Dit was wél in strijd met de privacywetgeving. De zwarte lijst blijkt wél een rechtmatige en doelgerichte oplossing.

Europees beleid

Het aanpakken witwassen en terrorismefinanciering gebeurt nog steeds op nationaal niveau. Opmerkelijk, aangezien bijvoorbeeld kapitaal-technisch bankbeleid juist wél naar een Europees niveau is getild. In dat licht was de sluiting van de Estse bank ABLV, één van de grootste nationale banken van deze Baltische staat, waar witwaspraktijken pas werden ontdekt na tussenkomst van de Verenigde Staten – zoals wel vaker gebeurt – bijzonder pijnlijk. Een Europees instituut dat de implementatie van witwaswetgeving doorheen de lidstaten gaat vormgeven en uitvoeren is de enige echte uitkomst, zo oordeelde de directeur bankentoezicht van de ECB recentelijk in het FD.